top of page
+998-71-287-40-57
АМЕРИКА ОК КАПАЛАГИ (HYPHANTRIA CUNEA)
ёппасига тутиш ва шу зараркунанда мавжудлигини текшириш учун «Hyphantria cunea» феромон туткичлари
![]() | ![]() | ![]() |
---|---|---|
![]() | ![]() | ![]() |
![]() | ![]() | ![]() |
Америка ок капалаги.
Америка ок капалаги ватани Шимолий Америка китъаси хисобланади. Бу зараркунанда Мексикадан Канадагача таркалган. Улкамизда аввалари бу зараркунанда булмаган. Колумбияда хам кенг таркалган. Европада 1949 йилдан кузатила бошлади. 1952 йил Украина, 1966 йилдан Молдовия, Урта Осиеда 1990 йилда кузатила бошланди. 1996-1997 йилдан Узбекистон, Козогистон, Киргизистонда пайдо булди.
Ургочи капалаклар 0,5-0,7мм катталикдаги сарик-яшил еки тилла ранг кук холли тухумлари куядилар. Тухумларни 100-600 донадан баргни ост кисмига куяди. Битта ургочи капалак 1500тагача тухим куяди. Иккинчи насл капалаклари 2500тагача тухум куяди. Куртлар 9-15 кунда дунега келади, биринчи насл куртлари яшил рангда, кейинги насл куртларини ранги тукариб боради. Олтитагача насл беради. Меваларга катта зарар етказади,
экин усимликларга зарар етказади. Тут дарахти, олма, олхури, гилос, нок, бехи, урик, шафтоли, шиповник ва бошкаларга катта зарар етказиши мумкин.
Америка ок капалагига карши кураш чораларини уз вактида олиб борилмаса хосилга катта зарар етказилиши мумкин. Курашни биринчи насл даврида бошлаш жуда ахамиятли. Сабаби иккинчи насл популяцияси катта ва етказадиган зарари хам катта булади. Зараркунандани уз вактида аниклаш учун Америка ок капалагини феромон туткичларини куллаш самарали натижа беради.
Ишлаш принципи.
Ишлаш принципи (услуби) – феромон хидини сезган эркак капалаклар уя томонга учиб келади ва ёпишкок катламга епишиб колади ва улади. Натижада вояга етган капалаклар тухум куйишга улгурмайди (бир дона вояга етган капалак 100-200 тагача тухум куяди). Вояга етган эркак капалакларни аста секинлик билан улиб кетишини окибатида ургочи капалакларда тухум куйиш имконияти колмайди.
Туткичларни кулланилиши.
Феромон туткичлари ушбу кулланмани иловасига асосан йигилади. Феромон моддали диспенсорларни бир марталик медицина еки полиэтилен кулкопларда ушлаш керак. Бир гектарга иккитадан бештагача феромон туткич куллаш тавсия килинади. Феромон туткичларни хар уч кунда кузатиб, кузатиш натижаларини кайд жадвалига езиб бориш керак. Биринчи капалак кайд килиниши билан зараркунандага карши кураш чораларини зудликда бошлаш керак. Кураш чораларини биологик ва кимевий чораларини куллаб биринчи наслдаек зараркунанда популяциясини йук килиш керак. Акс холда кейинги насллар хосилни нобуд килиши мумкин.
Курашни биологик усули – трихаграммани куллаш яхши натижа беради. Зараркунанда популяцияси купайиб кетганда кимёвий интексицидлар кулланилади. Феромомн туткичлар №1чи иловага караб йигилади. Туткич усимликдан 15-20 см баландликда ва 1,5-2,0 м гача усимликни усишига караб осиб борилади, 2,0 мдан баландга кутарилмайди. Туткич буйича, феромонли диспенсер, клейли когоздан иборат. Феромон диспенсер таъсир этиш муддати очик далада 1,5-2 ой, епик майдонлар ва исик хоналарда 2,0-2,5 ой. Диспенсерлар муддати утиши билан янгисига алмаштирилади. Клейли когоз капалаклар билан тулиши билан янгисига алмаштирилади. Туткич ишлатилгандан кейин зараркунанда капалагини клейли когоз екиш йули билан, колган ташкил этувчилари оддий хужалик чикиндилари билан утилизация (нобуд) килинади. Феромон моддали диспенсерни бир марталик полиэтилен ёки латекс кулкоплари билан ушлаш керак.
Сақлаш шароитлари.
Диспенсерларни +3°С - +5°С хароратда саклаш керак. Кадогидан куллашдан олдин очилади.Ишлатилган феромон туткичлар утилизация килинади.
Синтетик феромонлардан фойдаланишда техника хавсизлиги коидалари.
Хашоратларнинг синтетик жинсий феромонлари атроф мухит ва инсонлар учун мутлако безарар. Феромон капсулаларини ишлаб чикарувчини кадокларида +3°С - +5°С хароратда саклаш лозим.
Феромон капсуларинини уяга жойлашда ва уни алмаштиришда бир марталик салафан ёки латекс кулкопларидан фойдаланиш керак. Феромон туткичлар бир дона уя (корпус), ёпишкок елим суртилган ламинацияланган картон когоз ва феромон моддаси сингдирилган капсулалардан диспенсерлардан иборат.
Куйидаги расмларда феромон туткичларни йигиш схемаси келтирилган. Уяни ясаш учун картон когозини синик чизиклари буйича букланади ва учбурчак шаклига келтирилади. Махсус тешиклари оркали ип утказилиб иккита жойидан богланади. Феромонли капсулалар (диспенсер) ингичка симга богланиб уянинг тепа кисмини уртасида жойлашган ингичка текиш оркали ички кисмига осиб куйилади. Сунгра уяга епишкок елимли ламинацияланган картон когоз жойланади. Тайер булган уяни усимликдан 15-20 см баландрокка егоч туткичга осиб куйилади. Клейли когоз хашоратлар билан тулгач, уни дархол янгисига алмаштирилади. Феромон диспенсерлари яроклик муддати тугаганда сунг алмаштирилади.
Феромон диспенсерларини ишлаш муддати турлича ва хар бир тур учун алохидакурсатилган.Феромон туткичи кулланилгандан кейин клейли когоз-вкладиш екиб утилизация килинади, уйча яроксиз холга келганида оддий хужалик чикитлари каби утиизация килинади, уйча ярокли булса бир еки бир неча мавсум ишлатилиши мумкин. Феромон диспенсери атроф мухитга зарарсиз ва у хужалик чикиндиларидек утилизация килинади.

bottom of page